Ургахта – Байыаннай эпэрээссийэ кыттыылаахтарыгар ыытылынна

Х.А.Христофоров аатынан Харыйалаах орто оскуолатын үөрэнээччилэрэ уонна коллектива байыаннай эпэрээссийэ кыттыылаахтарыгар ургахта — таба этин хатаран ыыттылар, ону кытта туттар мал-сал, аһылык хомуйдулар. Ону таһынан, бу оскуолаҕа үлэлии сылдьыбыт коллегаларыгар анал баһыылка хомуйдулар.

Бу туһунан оскуола идэлээх сойуустарын бэрэссэдээтэлэ Сахая Прокопьевна Константинова маннык кэпсиир: ”Бу күннэргэ биһиги оройуоммутуттан 4 киһилээх делегацията Украина сиригэр Байыаннай эпэрээссийэҕэ кытта сылдьар биир дойдулаахтарбытын көрсө баралларыгар оскуола үлэһиттэрэ бүттүүн турунан туран таба этин кырбаан бэлэмнээтибит, ону “Паскана” бизнес-инкубатор “Ургахта” куруһуок оҕолоро көмөлөһөн, хатаран бэлэмнээтилэр. Ыраах сиргэ сылдьар уолаттарбытыгар мал-сал, бородуукта хомуйдубут. Бастатан туран, “Ургахта” куруһуок салайааччытыгар Елена Степановна Тихоноваҕа, оскуола үөрэнээччилэрин салайан эти хатардыы үлэтин ыыппытыгар улахан махталы тиэрдэбит. Оскуолабытыгар физкультура учууталынан үлэлии сылдьан Байыаннай эпэрээссийэҕа кытта барбыт Василий Константиновка коллектив анал баһыылка хомуйда. Бу курдук, бары көмөлөөн, көмөлөһөн ыарахаттары туоруохпут. Көмөбүт этэҥҥэ тиийэн уолаттарбытыгар күүстэригэр күүс эптин диэн алгыыбыт».

Билигин Украина сиригэр баҕа өртүлэринэн кытта сылдьар Саян уонна Сахайаан Тихоновтар күн күбэй ийэлэрэ, “Ургахта” куруһуок салайааччыта, физика учуутала Елена Тихонова маннык кэпсиир: ”Байыаннай эпэрээссийэ кыттыылаахтарыгар барар таба этин Сугулаан депутата, директоры үөрэх чааһыгар солбу- йааччы Яна Юрьевна Самсонова кэпсэтэн булбута. Оройуон баһылыга Лена Иванова оройуон дьонугар-сэргэтигэр, ханна да сылдьар биир дойдулаахтарын куруук өйүүр, бииргэ үлэлэһэр.

Бу да сырыыга Лена Степановна Байыаннай эпэрээссийэ кыттыылаахтарыгар диэн анаан биэрбит этин оскуола бүттүүн турунан уонна “Ургахта” куруһуок оҕолор кыттыһан хатаран ыыттыбыт. Уолаттарбытын кытта кэпсэттэхпитинэ, “балыкпытын, эппитин ахтабыт” дииллэрин иһин хатарыллыбыт эти ыытарга сүбэлэспиппит. Бу таба этинэн ургахта аныгы үйэҕэ араас технология баар буолан түргэнник, боростуой методынан хатар. Термообработкаламмат, эбии тугунан да ыһыллыбат, көннөрү салгыҥҥа хатарыллар, ол иһин үчүгэй свойствотын, битэмииннэрин сүтэрбэккэ бэйэтигэр иҥэрэн хаалларар. Бэйэм уолаттарым туһунан кэпсээтэххэ, этэҥҥэ сылдьаллар. Кулун тутар ый саҥатыгар ургахтаны баһыылка оҥорон ыыппытым. Биир улахан көмөнү Симферополь куоракка олорор, Өлөөн оройуонугар үрдүк таһаарыылаахтык үлэлээбит, ырыа абылаҥар үөрэппит учууталым Валентина Ивановна Кодоева оҥорбутун ахтан-санаан, хаһыат нөҥүө махталбын тиэрдэбин. Уолаттарбар баһыылка хомуйан ыыппыта, “баһыылканы ис сүрэхпиттэн үтүөнү баҕаран оҥоробун” — диэбитэ ийэ киһиэхэ бу сонун улахан үөрүүлээх».

“Паскана”бизнес бырайыак “Ургахта” оҥорор, бэлэмниир куруһуогун туһунан

Бу хатарар анал оһоҕу оскуола урукку директора Екатерина Григорьевна Кайдалова интернетынан сакаастаан Санкт Петербург куораттан ылбыт. Бу оһоххо эти, балыгы, тэллэйи, отону, оту хатарыахха сөп. Оскуола оҕолорун бизнес-инкубаторга бизнес технологиятыгар, харчыга сыһыаҥҥа, харчыны сатаан туттарга үөрэтэргэ толкуйдаан сакаастаабыт. Атыы, аҕалыы ороскуотун оройуон баһылыгынан үлэлии сылдьыбыт Александр Степанович Иванов үбүлээбит. Оһохторо этэҥҥэ кэлбитигэр, педколлектив сүбэлэһэн, 2019 сыллаахха “Паскана” (Кыымчаан) бизнес-инкубаторы арыйбыттар. Бу иһигэр элбэх араас куруһуоктар бааллар. Онтон биирдэстэрэ “Ургахта” диэн – эт хатарыыта. Өбүгэлэрин үөрэхтэринэн, дьарыктарынан билигин даҕаны туттуохтара диэн үөрэтэллэр. Ургахта олус минньигэс, сиигэ суох сиргэ уурдахха, харайыытын таптахха өр туох да буолбат, амтана минньигэс, күндү кэһии.

Куруһуокка ургахтаны хатарыынан дьарыктаммыттара иккис сыллара. Аан бастаан “Күөнэлэкээн” көс оскуоланы уһуннук, таһаарыылаахтык салайбыт, билигин оскуола музейын салайааччыта Клара Васильевна Кириллова саҕалаабыт, онтон пандемия кэмигэр тохтотулла сылдьан баран, таас оскуолаҕа киириэхтэриттэн физика учуутала Елена Степановна Тихонова салайар. Куруһуокка уон оҕо дьарыктанар. Куруһуокка сылдьар оҕолор бу эбэҥки норуотун муударай дьарыгын — ургахтаны оҥоруу историятын билсэллэр, эти хайдах ыраастыыры, хайдах быһан хатарарга үөрэнэллэр. Бастатан туран, эти уҥуоҕуттан арааран, чараас гына кырбаан, анал лиис решеткаларга ууран, оһоххо угаллар. Халыҥ гына кырбаатахтарына оһоххо икки суукка турар, хаптаҕай, чараас гына кырбаннаҕына суукканан бэлэм буолар эбит. Бэлэмнэннэҕинэ оҕолор бэйэлэрэ атыылыыллар, киллэрбит харчыларыттан бырыһыаннаһан кыратык хамнастаналлар. Онтон уопсай киирии харчыттан эт атыылаһан, өссө хатараллар.

Эттэн уҥуоҕун арааран, төһө киилэ этэ хатарыллыбытын салайааччы киилэлээн барытын суоттуур, ыйааһынныыр, анал тэтэрээккэ суруйар. Быйыл сайын оҕолор Байыаннай Эппэрээссийэҕэ барааччыларга анаан хатарбыттар, ону күһүн үллэрэн, түҥэтэн ыыппыттар. Буолар тэрээһиннэргэ оҕолор ургахталарын үөрэ-көтө бэлэмнииллэр, ол курдук таба сүлүөтүгэр эмиэ оҥорон атыылаабыттар. Дьоннор үөрэ-көтө ылбыттар, ыраахтан кэлэ сылдьар дьоннор хастыы да пакеты атыыласпыттар. Атыылыыр оҕолор “олохтоох чипсы” диэн ааттыыллар эбит. Куруһуок актыыбынай оҕолоро Иванов Айдын, Семенов Тима, салайааччыларын Елена Тихонованы кытта Дьокуускай куоракка ыытыллыбыт “Лучший бизнес-проект школьного бизнес-инкубатора РС(Я)” өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкурус ЭКО-бизнес хайысхатыгар ситиһиилээхтик кыттан, үһүс миэстэлээх дипломант буолбуттар.

Өбүгэлэрбит барахсаттар муударай толкуйдарынан айыллыбыт ургахта дойдуларыттан ыраах байыаннай эпэрээссийэҕэ кытта сылдьар ыччаттарбытыгар этэҥҥэ тиийдин, күүстэригэр күүс эптин, төрөөбүт дойдуларын салгынын, амтанын ылланнар, биир дойдулаахтарын сылаас сыһыаннарын, тапталларын иҥэринэн, этэҥҥэ эргиллэн кэлэллэригэр улахан эрэли биэрдин!

Источник: https://сарданагазета.рф/article/95070