“Өбүгэ быстыбат ситимэ” икки үйэ оҥоһуга

This content has been archived. It may no longer be relevant

Республикаҕа биллэриллибит Ийэ сылыгар 30-с сылын бэлиэтэнэр Ийэ күнүнэн “Ийэҕэ махтал” Өлөөн оройуонун күн-күбэй Ийэ үрдүк аатыгар улахан тэрээһин буолан ааста. “Илкит” этнокултуурнай киин сиэр-туом саалатыгар икки үйэ иистэнньэҥнэрин быыстапката буолла. Биһиэхэ, хоту чэпчэкитэ суох уратылаах олохтоох-дьаһахтаах тыйыс усулуобуйаҕа олорор ийэлэр былыр-былыргыттан көс олохтоох ураһа дьиэбититтэн саҕалаан билиҥҥи сайдыылаах олоххо диэри Ийэ үрдүк аатын чиэстээхтик санныларыгар сүгэн кэлбит Далбар Хотуттарбытынан киэн туттабыт. Күннэтэ түбүгүрэ сылдьар барыбыт туһугар кыһаллар тапталлаах кэргэн, иһирэх ийэ, эйэҕэс эбээ буолаллар.  Ол курдук, XX үйэтээҕи иис-уус алыбын иҥэриммит, тыска бастакы оһуордары түһэрэн үҥкүүлэппит Прасковья Филипповна Иванова ураһатын сабыыта, тикпит саҥыйаҕа, кэппит сарыы ырбаахыта уонна XXI үйэ эдэр талааннаах иистэнньэҥэ Ия Яковлевна Сергеева ураһатын сабыыта уонна бэйэтэ оһуордаан-мандардаан тикпит таҥастара дьон дьүүлүгэр таҕыста. Бу үлэлэр барыта илии иминэн таҥыллан тигиллэн тахсыбыт таҥастар. Бүтүн ураһа сабыыта хас да күннээх үлэ.

Прасковья Филипповна Иванова 1911 сыллаахха күн сирин Кирбэй нэһилиэгэр көрбүт.Үйэтин тухары таба иитэр ыстаадаҕа үлэлээбит, колхознай-совхознай тутуу бэтэрээнэ. Прасковья Филипповна тигэн хаалларбыт таҥаһын кийиитэ ССРС култууратын туйгуна, Саха республикатын култууратын үтүөлээх үлэһитэ Алина Ильинична Шишигина ууран –харайан баччаҕа дылы кэллэҕэ. Өссө 1974 сыллаахха табаһыттар сүлүөттэригэр кэтэригэр Алина Ильиничнаҕа саҕынньах тикпитэ билиҥҥэ дылы киһи хараҕар быраҕыллар. 50-ча сыллаах таҥас билигин да сулууспалыы сылдьар.

Былыр наар илиинэн иистэнэллэрэ. Илиинэн тигии сүрдээх кытаанах үлэ. Үйэ уларыйан илии үлэтиттэн тэйэн, урут үрүҥ-хара иискэ туһаныллан кэлбит ньымаларбытын умнан эрэбит. Өбүгэ саҕаттан бэриллэн, харыстанан кэлбити үйэтитэр, утуму салҕыыр, билэрбитин эдэр ыччакка тиэрдэр, көрдөрөр ытык иэспит буолар. Өбүгэлэрбит ситимнэрэ “быстыбатын туһугар” кэнчээри ыччакка, удьуорбут утумун уһатан, кыах баарынан тилиннэриэҕин диэн ыҥырабын.

Хантан да күүтүллүбэтэх, уу нурал олохпутун аймаабыт, билиҥҥи ыксаллаах кэм, ханнык баҕарар киһи уйулҕатын ыһар, санаабытын түһэрэр. Биһиги онно бэриммэккэ урукку көлүөнэ Эбээлэрбит, Ийэлэрбит  Аҕа дойду сэриитин саҕана тыылга үлэлээбиттэрин курдук  тирии таҥас тигэн, көмүс туттаран, табаны энчирэппэккэ ииппиттэрин, Кыайыы туһа диэн күүстэрин харыстаабакка үлээбиттэрин курдук үлэни ылсыһан үлэлиэхтээхпит.

Онтон хомуурга барбыт уолаттарбыт этэҥҥэ эргилинниннэр. Өбүгэлэрбит уолаттарбыт аттыларыгар сылдьан санааларын сатарыппакка, күүстэ-уохта биэрэн арчылыы, араҥаччылыы сырыттыннар. Күүстэригэр күүс эбилиннин, санааларыгар  сырдык санаа салалыннын, ис туруктара кыахтаах буоллун, ыксаабакка, толлубакка этэҥҥэ дойдугутугар эргиллэн кэлээриҥ!

Айылҕабыт, Ийэ сирбит өрүү чэбдик салгыннаах, дьэҥкир уулаах, ыраас халлааннаах буоллун, Аан дойдуга ил-эйэ эҥэрдэстин, дьол-соргу тосхойдун!

                                                     Ульяна Никифорова, быыстапка тэрийээччи